De Kat in de Mythologie

Geen enkel dier in de geschiedenis spreekt zo tot de verbeelding van de mensen als de kat. Dit blijkt alleen al uit de tal van mythes doorheen alle beschavingen en de massa’s verhalen en bijgeloven rond deze mysterieuze viervoeter.

Hierna lichten wij een een klein stukje van de sluier op omtrent de verhalen over de kat doorheen de geschiedenis.

Germaanse mythologie

In de Germaanse mythologie speelt de kat een zeer belangrijke rol. Freya, de godin van de vruchtbaarheid, de liefde en de schoonheid, liet zich door de wolken rijden op een wagen die werd getrokken door wilde katten.

Het oude Egypte

Historisch staat vast dat de kattenverering in Egypte terugloopt tot de 35 ste eeuw voor Christus. De stad Bubastis, gelegen aan de Nijl, werd als "kattenheiligdom" druk bezocht door de oude Egyptenaren, waar zij op feestelijke wijze de kattengodin, Bastet vereerden. Op honderden boten voerden de Egyptenaren over de Nijlwateren, Bubastis tegemoet. Dit wordt uitgebeeld door een groep van Egyptische slaven, krijgers, muziek, enz ...

Katten genoten speciale privileges en de Godin Bast of Bastet werd vaak hetzij als een kat, hetzij met een kattenkop afgebeeld.

Ook bij de Kelten stond de kat hoog in aanzien. In een grot te Connacht (Ierland) bevond zich een slanke zwarte kat gezeten op een zilveren troon. Deze kat was een gevreesde orakel-kat, die onheilspellende en akelige antwoorden gaf op de vragen die haar werden gesteld.

De Middeleeuwen

In de ogen van de middeleeuwse mensen was de kat de bondgenote van de heks. Volgens dit middeleeuws bijgeloof kon de heks negenmaal de gedaante van een kat aannemen. Na de negende maal kwam de duivel haar halen. Als de heksen sabbat vierden, dansten ze met de katten rond de duivelsrots en gierden op berkenbezems door de lucht.

De Ieperse kattenstoet (België) dankt haar herkomst aan een dergelijke kattenlegende:

In 962 zouden in Ieper voor de eerste maal, op bevel van de graaf Boudewijn, katten uit de Halletoren geworpen zijn. Kat en heks zijn het voorwerp van allerlei discussies onder de Ieperse middeleeuwse volksmensen, poorters en magistraten. Zij bespreken met luid misbaar het voor en tegen. Heeft de kat veel goed gedaan, ze is toch schuldig: ze had omgang met de heks. Daarom wordt ze veroordeeld om uit de hoge Halletoren geworpen te worden, terwijl men de heksen op hun beurt naar de brandstapel voert. Tussen 1561 en 1595 werden in Ieper meer dan 300 heksen veroordeeld of verbrand.

Ook in het middeleeuwse episch dierdicht Van den Vos Reynaerde (13e eeuw) (of tegenwoordig: Reinaart de vos of soms: Reinaert de vos of Over de vos Reinaert) komt er een kat voor, Tybaert de kater. Door Koning Nobel (Leeuw) wordt Tybaert als afgezant naar Reynaert gestuurd, om hem voor zijn rechterstoel de dagen. Als Tybaert nu geen muizen lustte, zou hij zijn opdracht wel tot een goed einde gebracht hebben, maar … een vos blijft een vos.

De voorzijde van de wagen is de schuur van de "paepe", waar Tybaert zich in een strop laat vangen omdat Reynaert hem wijsmaakt dat er lekkere muisjes in de schuur zitten. Wanneer Tybaert zijn kop door de opening steekt, zit hij de strop.

De "paepe", zijn "wijf", de hele parochie komt aangelopen met alles wat kan dienen om te slaan.

Vandaag in de wereld

In tal van streken van Europa en Amerika is men er ook nu nog heilig van overtuigd dat het ongeluk over je afroept, wanneer een zwarte kat je pad kruist en van je wegloopt. Daarnaast zijn er nog andere vormen van bijgeloof die minder bekend zijn. Een kat die te dicht bij onze mond komt, zou de adem uit ons lichaam kunnen wegslorpen. Een kat die sterft in je huis of meeverhuist, zou ongeluk brengen.

In Engeland brengt een zwarte kat juist geluk, en een witte kat ongeluk. Een kat die zich over de neus aait is een voorbode van aangenaam bezoek. In China is een zwarte kat ook een teken van ongeluk. Daar wordt de zwarte kat echter beschouwd als een waarschuwing, zodat men daarna extra goed op zijn hoede kan zijn.

Tegenwoordig komt de kat als symbool van het kwaad nog steeds voor in allerlei kinderverhalen, zij het niet meer letterlijk bedoeld. Zo heeft de boze tovenaar van de smurfen een kwaadaardige kat tot metgezel. In tekenfilms speelt de kat altijd de rol van de gemene schurk tegenover een sympathieke muis waarmee we ons als kijker dienen te identificeren.